Planten van hier

Voor flora, fauna en mensen

Grote kaardenbol

(Dipsacus fullonum)

Grote kaardenbol is een tweejarige, soms meerjarige soort uit de Kamperfoeliefamilie (Caprifoliaceae) die groot kan worden met een lengte van 90-200 cm. Het is een archeofyt, dat wil zeggen dat de soort hier al voor 1500 is verschenen door menselijke invloed. Grote kaardenbol (of Wilde kaardenbol) komt van oorsprong voor in o.a. het zuiden, westen en midden van Europa. Hoewel het strikt genomen geen oorspronkelijk inheemse soort is, wordt de plant hier wel beschreven omdat ze al eeuwen in Nederland voorkomt, zich tot nu toe op min of meer natuurlijke standplaatsen heeft weten te handhaven en niet invasief (bedreigend) is voor inheemse soorten.

In het eerste jaar vormt Grote kaardenbol alleen een rozet. In het tweede jaar ontwikkelt ze haar stengels en bloeiwijze. De grove bladeren zijn gestekeld, langwerpig, gekarteld of getand. De tegenover staande bladparen zijn aan de voet met elkaar vergroeid. Hierdoor wordt rond de stengel een komvormig bekken gevormd, waarin zich gemakkelijk regenwater kan verzamelen. Dit zou verhinderen dat insecten, bijvoorbeeld mieren, omhoog kunnen kruipen naar de bloemen. Maar vanuit onderzoek is er ook een aanname dat kaardebol een vleesetende plant is. In het regenwater rond de stengel zou de plant elf een vloeistof afscheiden die enigszins geurend en verdovend is. Insecten die in het bekken terechtkomen raken verdoofd, verdrinken en worden door de vloeistof verteerd. Vervolgens nemen klieren in de plantenhuid deze voedzame vloeistof op. Soms komen vogels uit het bekken drinken.

De raatvormige bloeiwijze is opvallend. Die begint vanuit het midden en bloeit tegelijk naar boven en beneden. Hierdoor zijn twee bloeiende ringen te zien. De grote bloemhoofden zijn 3-9 cm, blauw-lila van kleur en ook stekelig. De bloeitijd ligt tussen juli en september. De uitgebloeide bloemen (zaadkoppen) blijven over tot na de winter. De zaden worden graag door putters en vinken gegeten.

Grote kaardenbol heeft een voorkeur voor een zonnige standplaats op bodems die vochthoudend tot vochtig zijn, (enigszins) voedselrijk en kalkhoudend. Ze is een forse plant die ruimte vraagt. Ze heeft open plekken in de vegetatie nodig om te kiemen. Ze kan zich dan flink uitbreiden, maar is goed in de hand te houden. De aparte (gedroogde) bloeiwijzen kunnen worden gebruikt in droogboeketten. De plant is bijvoorbeeld goed te combineren met Wilde cichorei, Beemdkroon, Koninginnekruid, Peen, Wilde bertram, Echte valeriaan en Grote kattenstaart.

Grote kaardenbol is een drachtplant met veel nectar en witachtig stuifmeel, die druk wordt bezocht door wilde bijen, waaronder groefbijen, hommels en vlinders.

Nederlandse naam: Grote kaardenbol

Wetenschappelijke naam: Dipsacus fullonum

Familie: kamperfoelie

Herkomst: archeofyt (door de mens ingevoerd voor het jaar 1500)

Status: niet bedreigd

Zeldzaamheid: algemeen

Bloeiperiode: juli tot september

Bestuiving: wilde bijen en vlinders

Kleur: violet, paars, lila

Hoogte: 90 tot 200 cm

Licht: bij voorkeur zonnig

Voedsel: bodem bij voorkeur matig voedselrijk